On Yedinci Yüzyılda Feminist Bir Kadın Ressam: Artemisia Gentileschi

[kaorii]

Barok dönemin en başarılı sanatçılarından biri olarak kabul edilen İtalyan ressam Artemisia Gentileschi, kadın bakış açısıyla inanılmaz tablolar yarattı, erkeklerin egemen olduğu 17. Yüzyıl İtalya'sının sanat dünyasında adından söz ettiren tek kadın ressam oldu.



KISACA HAYATINDAN BAHSEDERSEK

Artemisia, 1593 yılında Orazio Gentileschi ve Prudentia di Montone'nin ilk çocuğu ve tek kızı olarak Roma'da dünyaya geldi.
Annesi o henüz daha 12 yaşındayken hayatını kaybetti.

Ressam olan babası Orazio Gentileschi tarafından erken yaşta sanatla tanıştırılıyor. Babası o daha bir genç kızken ona nasıl resim yapılacağını öğretiyor.
Babası ayrıca onun çok etkileneceği Caravaggio da dahil olmak üzere dönemin diğer önde gelen sanatçılarıyla tanıştırıyor.

Artemisia genç yaşında içinde tanınmış bazı eserlerinin de bulunduğu birçok eser yarattı.

Ne kadar yetenekli ve umut vaat eden bir sanatçı da olsa sırf kadın olduğu için o devirde sanat akademisine gitmesine izin verilmiyor.
Bu yüzden de babası Orazio tanıdığı bir ressam da olan Agostino Tassi’yi 17 yaşındaki kızını eğitmesi için tutuyor.

Ancak ne yazık ki Artemisia'ya sadece öğretmenlik yapıp eğitmekle sınırlı olan Tassi, görevlendirildikten bir yıl sonra ona cinsel saldırıda bulunuyor. Bunun üzerine Artemisia'nın babası, Tassi'ye dava açıyor.
Artemisia Gentileschi bu dava sırasında masumiyetini kanıtlamak için işkenceye mahkum ediliyor, duruşma sırasında küçük düşürülüp itibarı zedeleniyor.
Dava sonucunda Tassi Roma'dan sürülme ceza alıyor ancak hiçbir zaman bu ceza uygulanmıyor yani yaptığı yanına kâr kalıyor.


Duruşmadan kısa bir süre sonra Gentileschi'nin babası onun az tanınan Floransalı bir ressam olan Pierantonio di Vincenzo Stiattesi ile evlenmesini sağlıyor
Düğünden sonra Floransa'ya taşınan Gentileschi, bir yandan sanatsal çalışmalarına devam ederken bir yandan da beş çocuğa annelik yaptı.

1616'da kadın ressamların sanat dünyasına kolayca kabul edilmediği bir dönemde yaşamasına rağmen Artemisia, Floransa'daki Accademia di Arte del Disegno'ya (Güzel Sanatlar Akademisi) üye olan ilk kadın oluyor.
Bu üyelik, kocasının onayına ihtiyaç duymadan sözleşmeler imzalamasına ve resim malzemeleri satın almasına olanak sağlıyor.
Gentilesch ayrıca bu akademide Galileo Galilei ile tanışıp arkadaş oluyor. İletişimlerini sürdürmek için mektuplaştırlarmış.


Bir zaman sonra çeşitli sorunlar sonucunda Artemisia ve eşi ayrılıyor.
Gentileschi kocası olmadan Roma'ya dönüp on yıl boyunca Roma'da çalışmaya devam ediyor.
Bir süre sonra taşındığı Napoli'de ise çok başarılı bir sanatçı atölyesi kuruyor.
Napoli'de bulunduğu süre boyunca aralarında Massimo Stanzione'nin de bulunduğu pek çok ünlü sanatçıyla birlikte çalışıyor.

Hayatının sonuna kadar Napoli'de kalmasına rağmen, kayıtlar birkaç yıllığına Londra'ya gittiğini gösteriyor. Bunun bir nedeni, I. Charles'ın saray ressamı olan babasının, I. Charles'ın eşi Kraliçe Henrietta Maria'nın Greenwich'teki konutu için bir fresk yapmakla görevlendirilmesiydi. Gentileschi'nin İngiltere'ye çok yaşlanan babasına fresk konusunda yardımcı olmak için gittiğine inanılıyor. Babası 1639 yılında, 75 yaşındayken vefat etti. Kayıtlar Gentileschi'nin babasının ölümünden sonra İngiltere'de kaldığını ve muhtemelen iç savaşın patlak verdiği 1642 yılına kadar orada kaldığını göstermektedir.
Londra'daki bu dönemde Gentileschi, aralarında Resmin Alegorisi Olarak Otoportre'nin (1638) de bulunduğu en ünlü eserlerinden bazılarını yaptı.



SANATI VE ESERLERİ

Eserlerinin birçoğunda mitlerde ve İncil'de geçen kadın hikâyelerine yer vermiştir. Hayata olan feminist yaklaşımını tablolarına da taşımıştır.

Bazı tablolarına bakalım.

Susanna and the Elders

Daniel Kitabı’nın on üçüncü bölümünde anlatıldığı üzere erdemli bir eş olan Babilli Susanna, evinin bahçesindeki gölde banyo yapmaktadır.
Susanna’nın eşi saygın ve önemli bir kimse olduğu için kentin ileri gelen-leri de sık sık evlerini ziyaret etmektedir. Ziyaretçilerden ikisi, Susanna’yı banyo yaptığı sırada gözetlemeye başlar ve Susanna’nın güzelliği karşı-sında kendilerini daha fazla tutamayan bu iki yaşlı, Susanna’ya yaklaşıp onunla birlikte olmayı teklif ederler. Dehşete kapılan Susanna yaşlıları red-deder fakat aynı zamanda yargıç olan bu yaşlı adamlar eğer onlarla birlik-te olmazsa Susanna’yı bahçede genç bir adamla zina yaparken gördük-lerini söylemekle tehdit ederler. Şantaja boyun eğmeyen Susanna, yaşlı yargıçların komplosu ile yargılanır ve suçlu bulunarak taşlanarak ölüm cezasına çarptırılır. Tanrı Susanna’nın dualarını geri çevirmez ve Daniel Peygamber’i gönderir. Daniel yaşlıları ayrı ayrı sorguya çeker ve onların yalancı şahitlikte bulunduklarını kanıtlar.

16. ve 17. yüzyıl sanat tarihinde Daniel'in Kitabında yer alan Susanna ve Yaşlılar hikâyesinin birçok ressam tarafından tasviri bulunmaktadır.
Bu hikayeyi Gentileschi de resmeder ancak ondan önceki ressamlardan farklı bir şekilde tasvir eder.


Gentileschi'nin versiyonundan önceki tasvirler Susanna'yı genellikle baştan çıkarıcı bir şekilde tasvir eder. Gentileschi'nin versiyonu ise çok farklıdır.
Onun versiyonunda, iki yaşlı mermer korkuluğun arkasından zorla yaklaşır. Susanna baştan çıkarıcı olarak tasvir edilmemiş, aksine bir eli yüzünü kapatırken diğer eli kendisinimi savunmak için uzanmıştır. Artemisia Gentileschi'nin Susanna tablosu, cinsel şiddeti mağdur kadının bakış açısından gösteren ilk tablo olarak kabul edilir. Ve Gentileschi bu eseri henüz sadece 17 yaşındayken yaptı.


Artemisia , 39 yıl sonra bu hikayeyi yeniden resmettiğinde bu sefer yaşlı adamlardan birisini kendisinden uzaklaştırabilen, kendine çok daha fazla güvenen bir Susanna tasvir etmiştir.




Judith Slaying Holofernes



Judith'in Holofernes'i Öldürmesi, Gentileschi tarafından resmedilen bir başka İncil sahnesidir.

Bu hikaye de yine birçok ressam tarafından resmedilmiştir.

İncil’in apokrif sayılan bir kısmındaki hikâyeyi bize anlatır. Bu hikâye Asurluların Yahudileri işgal ettiği bir dönemde dul kalan korkusuz Judith’in halkını bu işgalden kurtarabilmek için yaptığı bir planı ve ardından kazandığı zaferi anlatır. Judith, halkını kurtarmak için tehlikeli bir plan yapar ve Asurlu general Holofernes’e ona halkı hakkında bilgi vereceği vaadiyle kandırır ve yakınlaşır. Bir gece Holofernes bir ziyafette sarhoş olur ve Judith onu çadırında gafil avlar ve başını keser. Elinde generalin başının yer aldığı bir torbayla kamptan ayrılan Judith, tüm Asurlulara korku salar ve böylelikle kaçıp gitmelerini sağlamış olur.

Gentileschi kendi versiyonunda Caravaggio'nun gerçekçi yaklaşımını bir adım öteye taşıyarak Judith'in psikolojik ruh halini yakalamaya ve birinin kafasını kesmenin yoğun fiziksel gerekliliklerini tasvir etmeye çalışmıştır. Caravaggio’nun Judith karakteri narin ve çekingenken, Artemisia Judith’i çok daha güçlü ve kendinden emin resmetmiştir.
Gentileschi Judith'i zihinsel ve fiziksel olarak güçlü bir şekilde tasvir etmekle kalmaz, aynı zamanda Judith'in hizmetçisini de güçlendirir. Hikâyenin önceki tasvirlerinde Judith'in kadın hizmetçisi pasif bir şekilde arka planda durmuş ve Holofernes'in kesik başını almak için beklerken tasvir resmedilmiştir. Ancak Gentileschi'nin versiyonunda hizmetçi Judith'in başının kesilmesinde aktif olarak yardım etmektedir. Geleneksel tasvirlerin bu cesur değişiminde Gentileschi, kadınların kendilerini ezenlere karşı birlikte durduklarında daha güçlü olduklarını öne sürer gibidir. Bu eseri takip eden bir başka tabloaunda Judith ve hizmetçisi, işledikleri suçun kanıtlarını gizleyen suç ortakları olarak tasvir edilmiştir.







Aslında, bazı eleştirmenler Judith'in bir şekilde sanatçının otoportresi olduğuna inanmaktadır.
Tablodaki Judith kendisi, Holofernes ise cinsel istismarına uğradığı Tassi’yi temsil eder.
Fiziksel mücadelenin ön plana çıktığı bu tabloda Artemisia, adeta Tassi olayının intikamını almıştır

Bu, Gentileschi'nin hem kadınların gücünü vurguladığı hem de kadınları erkeklerden intikam alırken gösterdiği birkaç resimden biridir. Gentileschi'nin kendi yaşam deneyimlerinden yola çıkarak, sanatını kendisine haksızlık eden erkeklere karşı duyduğu hayal kırıklığı ve öfkeyi dile getirmek için nasıl kullandığını görebiliriz.






Lucretia


Bu tablo, Roma mitolojisinde komutanı Lucius Tarquinius Collatinus'un karısı olan Lucretia'yı tasvir etmektedir.

Tabloda Lucretia'nın, kocasının askerlerinden biri olan ve aynı zamanda Roma Kralı'nın oğlu olan Sextus Tarquinius tarafından cinsel saldırıya uğradığı için intihar etmek üzere olduğu an tasvir edilmiştir.

Efsaneye göre Sextus Tarquinius, Lucretia'ya bıçak zoruyla tecavüz etmiş ve kendisine boyun eğmediği takdirde hem kendisini hem de cariyesini öldüreceğini söyleyerek şantaj yapmıştır.

İntihar eylemiyle Lucretia, bir kadının kadın bedeni üzerindeki erkek iktidarına meydan okumasını simgeler.

Efsaneye göre Roma halkı Lucretia'nın tecavüzü ve ölümü karşısında o kadar öfkelendi ki monarşiyi yıkmaya karar verdiler ve böylece Roma Cumhuriyeti'ni kurdular.

Gentileschi'nin Lucretia resmini bu kadar güçlü kılan şey, Lucretia'nın (erkek ressamlar tarafından yapılan) önceki tasvirler ya tecavüzüne ya da ölümüne odaklanmaya karar vermişken, Artemisia'nın kadının hayatını sahiplenmesini ve kendi adına karar vermesini göstermesidir.


Diğer bazı eserleri:








Günümüzde de etkili olan feminist bir ikon haline gelmiş, sanatıyla kadınları güçlendiren, dönemine damga vurmuş bir kadın ressam olan Artemisia Gentileschi'yi kısacık da olsa anlatmaya çalıştım, umarım yapabilmişimdir.

Artemisia Gentilesch ve eserleri bana bir kadın olarak güç ve ilham veriyor, hemcinslerime de aynı şekilde hissettirmesi adına paylaşmak istediğim bir yazıydı bu.

Kendinize iyi bakın, mutluluk ve sağlıkla kalın dostiler.


Cr. N.E. Akpınar, flups.club, artincontext, sanatperver

 

[Hissiz Müziğim]

Emeğine sağlık çok güzel olmuş.